Τα ιαματικά λουτρά της Θερμής

Μετά τις διαδοχικές καταστροφές και την εγκατάλειψη των προϊστορικών οικισμών της αρχαίας Θερμής στη Λέσβο, οι κάτοικοι της περιοχής μετά το πέρας της 2ης χιλιετίας π.Χ., άρχισαν να επικεντρώνουν την παρουσία τους γύρω από το χώρο όπου ανάβλυζαν τα ιαματικά νερά μέσα από τα έγκατα της γης, οικοδομώντας πλησίον σε αυτά οικισμό, καθώς και ειδωλολατρικό ναό προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος, αποδίδοντας στη λατρεία της τις θεραπείες από τις πηγές. Από αυτά τα κίτρινα θειούχα θερμά νερά πήρε το όνομά της ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή και ονομάστηκε Θερμή. Επί τουρκοκρατίας οι Τούρκοι ονόμασαν τον τόπο αυτό «Σαρί-Λούτζα» που θα πει κίτρινα Λουτρά...

Σε ένα από τα πολλά σημεία που αναβλύζουν ακόμα και σήμερα τα ιαματικά νερά κοντά στην παραλία της Θερμής, υπήρχαν οι παλαιοί ομαδικοί λουτήρες όπου οι άνθρωποι από τα αρχαία χρόνια έκαναν λουτροθεραπείες. Αυτές οι οικοδομές που είναι κτισμένες από αρχαία μέλη, περικλείουν τα θερμά νερά της Θερμής, τα οποία θεωρούνται τα καλύτερα και διακρίνονται για τις εξαίρετες ιαματικές ιδιότητές τους, καθώς και για το χρώμα, τη μυρωδιά και την γευστικότητά τους. Μετέπειτα κτίσθηκαν άλλες δύο δεξαμενές. Μια για τους άνδρες που είναι μεγαλύτερη και πιο αξιόλογη και μια για τις γυναίκες από τον Τούρκο ναύαρχο Χασάν πασά (1785μ.Χ.),καθώς και οι 15 μικρότεροι λουτήρες που κατασκευάσθηκαν υπό του Φαχρή βέη (1885-1890), όπου απ’ αυτές εξέρχεται το νερό που διοχετεύεται στις δύο πισίνες. Σήμερα, τα λιγοστά μαρμάρινα σκαλιά, οι αρχαίες επιγραφές, τα κίτρινα νερά που έχουν εμποτίσει τους χώρους με το χρώμα τους, οδηγούν στην μαρμάρινη ρωμαϊκή πισίνα με τον κίονα που στηρίζει την οροφή.

Τα θερμά νερά χρησιμοποιούνταν για να καθαρίζουν οι λουόμενοι το σώμα τους και να θεραπεύονται από διάφορες αρρώστιες, απολαμβάνοντας τα ιαματικά νερά που άχνιζαν λόγω της υψηλής θερμοκρασίας τους, σχηματίζοντας τρέξεις υγρασίας πάνω στους τοίχους από τους υγροποιημένους ατμούς, δημιουργώντας μια θολή ατμόσφαιρα που την διασπούν οι ακτίνες του φωτός οι οποίες διαπερνούν από τις οπές της θολωτής οροφής. Μέσα στις χαβούζες των ζεστών νερών, θερμοκρασίας 50ο C, άνδρες και γυναίκες χωριστά, χαλάρωναν και ξεκουράζονταν. Εντυπωσιακό είναι το φαινόμενο της άνωσης, με το οποίο τα σώματα δεν βυθίζονται, αλλά επιπλέουν!!!

Στην αρχαιότητα ήταν πολύ διαδεδομένη η συνήθεια της χρήσης των «μπάνιων», όπως ονομάζονταν τα ιαματικά λουτρά από τους ανθρώπους, και συστήνονταν κυρίως για την πρόληψη και θεραπεία των ασθενειών κάνοντας τους λουόμενους να παραμένουν αρκετές ώρες ή και ημέρες εντός των θερμών νερών. Θεωρούνται ιαματικά διότι όπως είχαν ανακαλύψει οι αρχαίοι Έλληνες, που ήταν οι πρώτοι διδάξαντες τις κατασκευές των λουτρών, προσέφεραν θεραπείες χάριν των ιδιοτήτων τους σε διάφορες ασθένειες, όπως του καρκίνου, της παραλυσίας, των καταγμάτων και των ρευματισμών, των αρθριτικών, των νεφρών, των γυναικολογικών, των επιδερμικών εξανθημάτων και πολλών άλλων παθήσεων, ακόμα και των πιο απλών. Παραδείγματος χάριν, είναι απίστευτο το να βλέπει κανείς πώς βγαίνει μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, ένα αγκάθι αχινού από το πόδι, χωρίς καμιά απολύτως προσπάθεια, μόλις έρθει σε επαφή με το ιαματικό νερό. Τα λουτρά χρησιμοποιούταν και για κάποιες δεισιδαιμονικές πλάνες κατά την αρχαιότητα που προέρχονταν από την πίστη των ανθρώπων στους ανύπαρκτους ψευδοθεούς του Ολύμπου.

Η εκ της αρχαιότητας μέχρι και σήμερα αδιάλειπτη λειτουργία των ιαματικών λουτροπηγών της Θερμής μαρτυρείται από τα παλιά οικοδομικά ερείπια, και τις αρχαίες επιγραφές. Οι πολυπληθείς λουόμενοι που την επισκέφθηκαν όλα αυτά τα χρόνια γνώριζαν και απολάμβαναν τις ευεργετικές επιδράσεις από τις ιαματικές ιδιότητες των θερμών υδάτων στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο επιθεωρητής της στρατιάς της Ανατολής (1853-1856) ο Dr Baudens, παρατηρεί ότι: «Το σημερινό κτίριο των λουτρών μας παραδόθηκε όπως είναι από την Αρχαιότητα… Πρόκειται για μια δεξαμενή μαρμάρινη χωρητικότητας 30 ατόμων, περιτριγυρισμένη από τοίχους και στεγασμένη από μια σκεπή πολύ πρόχειρης κατασκευής. Το νερό αναβλύζει αδιάκοπα από ένα θαυμάσιο πίδακα και όταν η πισίνα είναι γεμάτη χύνεται μέσα από ένα αυλάκι στη θάλασσα… Οι άρρωστοι χωρικοί των περιχώρων της Θερμής έρχονται καθημερινά στην πηγή, κολυμπούν και επιστρέφουν πάλι στο χωριό τους ή εάν μένουν πολύ μακριά, καταλύουν σε σκηνές κοντά στην πηγή…». Η Αγγλίδα Mary Walker, γράφει το 1897 ότι: «... Η τετράγωνη στέρνα ήταν αρχαίας κατασκευής και η στέγη στηρίζεται σε μια συμπαγή επιμήκη κολώνα με ανάγλυφο κιονόκρανο. Δώδεκα γυναίκες κάνοντας αλυσίδα τριγύριζαν αυτή την κολώνα τραγουδώντας όλες μαζί, ενώ το νερό έφθανε μέχρι το λαιμό και τα κεφάλια τους ήταν τυλιγμένα με άσπρες πετσέτες. Στο μισοσκόταδο του λουτρού που φωτιζόταν μόνο από τα μικρά ημιδιαφανή γυαλιά στην οροφή, το θέαμα ήταν παράξενο σαν μαγεία». Επίσης, ο Περγαμηνός γιατρός Κλαύδιος Γαληνός και ο Λίλιος Αριστείδης κάνουν μνεία των λουτρών της Θερμής.

Η φήμη της λουτρόπολης της Θερμής είχε διαδοθεί στα πέρατα της Ανατολής και της Δύσης. Από την αρχαιότητα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, εξέχουσες προσωπικότητες επισκέπτονταν τα ιαματικά λουτρά της Θερμής, διαμένοντας κατά τον παρελθόντα αιώνα στο παρακείμενο ξενοδοχείο «Σάρλιτζα Πάλλας» που χτίστηκε το 1909 και ήταν ιδιοκτησίας του Χασάν εφέντη Μολλά Μουσταφά, αδελφού του Χιλμή πασά που διετέλεσε πρωθυπουργός του οθωμανικού κράτους και είχε κτίσει τα 10 δωμάτια που είναι δίπλα στα ιαματικά λουτρά. Το 1923 τα λουτρά και το ξενοδοχείο περιήλθαν στο ελληνικό Δημόσιο, το 1925 στην Εθνική Τράπεζα και το 1933 στο ΤΣΑΥ που η αδιαφορία του ταμείου συνταξιούχων γιατρών απεδείχθη τροχοπέδη στην ανάπτυξη της ευρύτερης Θερμής.

Χάριν της ιστορικότητας και της ευεργετικής προς τους ανθρώπους ωφέλειας και αναψυχής, επιβάλλεται η ευαισθητοποίηση και η αξιοποίηση των ιαματικών λουτρών, καθώς και των παρακείμενων χώρων, ώστε να αναπτυχθεί η περιοχή της Θερμής, όπως αξίζει στον όμορφο τόπο της.

Στρατής Ανδριώτης

Βιβλιογραφία:

«ΘΕΡΜΗ – μια μικρή κώμη με ιστορία 5.000 χρόνων» του Γεωργίου Π. Διγιδίκη