Η Ειρήνη η Αθηναία, η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (780-802μ.Χ.) φέρεται σύμφωνα με τις παραδόσεις να είναι η κτιτόρισσα του Ναού της Παναγίας Τρουλωτής στους Πύργους Θερμής της Λέσβου όταν ήταν εξόριστη στο νησί...
Η Ειρήνη βγήκε μπροστά και έδωσε διαταγή. Ο πρίγκιπας ήταν ο διάδοχος, αλλά αυτή η μητέρα του θα έκανε κουμάντο μέχρι αυτός να γίνει δεκαοχτώ. Οι αρχόντοι κατέβασαν το κεφάλι. Η Ειρήνη ανέβηκε στο θρόνο του βασιλιά. Ο Πατριάρχης της φόρεσε κορώνα στην Αγιά Σοφιά. Εκείνο τον καιρό ο στρατός την Πόλης τα είχε βάλει με την Εκκλησία γιατί κάποιοι δεν θέλανε τις Εικόνες στις Εκκλησίες. Χρόνια πολεμάγανε. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη εργαζόταν τα προηγούμενα χρόνια κρυφά αλλά δραστήρια υπέρ των Εικονολατρών, από αντίδραση προς την πολιτική του πεθερού της Κωνσταντίνου Ε΄ του Κοπρώνυμου, καί κρυφά από τον αυτοκράτορα σύζυγό της, ο οποίος όταν ζούσε αιφνιδιάστηκε όταν βρέθηκαν Εικόνες κάτω από το προσκεφάλι της Ειρήνης και της φέρθηκε με αυστηρότητα για την επιορκία, διακόπτοντας κάθε σχέση μαζί της λίγο πρίν πεθάνει.
Η τρανή βασίλισσα έφτασε στη Λέσβο το Νοέμβριο του 802μ.Χ. Με καράβι βασιλικό και μπαούλα γεμάτα φέρφερα, μόνο που η βασίλισσα ήταν ντυμένη στα καλογερικά. Ένα ράσο κι ένα κουκούλι. Την έλεγαν Ειρήνη. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Καταγόταν από επίσημη οικογένεια της Αθήνας, την οικογένεια των Σαραντάπηχων. Ήταν ωραία, πάρα πολύ έξυπνη, δυναμική, εξαιρετικά φιλόδοξη και κατά άλλους πολυμήχανη. Παντρεύτηκε το 769 τον βασιλιά της Πόλης Λέοντα Δ΄. Στην Αγιά Σοφιά έγινε ο γάμος. Η Ειρήνη έγινε πρωτοβασίλισσα. Στο χρόνο επάνω έκανε και τον πρωτογιό. Τον βγάλανε Κωνσταντίνο. Καλό παιδί, μεγάλωσε παληκαρόπουλο. Ήταν δεν ήταν 10 χρονών και ο βασιλιάς ο πατέρας του Λέοντας αρρώστησε. Σε εφτά ημέρες πέθανε, σε ηλικία 30 ετών. Ήταν Σεπτέμβριος του 780. Το αρχοντολόϊ της Πόλης μαζεύτηκε να δει τι θα κάνει για τον καινούργιο βασιλιά. Το πριγκιπόπουλο ήταν πολύ μικρό για το θρόνο. Επειδή ήταν ανήλικος θα επιτροπευόταν από την μητέρα του Ειρήνη.
Η Ειρήνη ως βασίλισσα θέλησε να επαναφέρει την προσκύνηση των Εικόνων. Κάλεσε τους Δεσποτάδες και τους δομέστιχους, τους δασκάλους κι όλους τους φωτισμένους να βρούνε άκρη. Τον Σεπτέμβριο του 787μ.Χ. συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος. Πρόεδρος στη Σύνοδο κάθισε η Ειρήνη. Τελικά οι Εικόνες ξαναγύρισαν στις Εκκλησίες, βάσει της διδασκαλίας του Ιωάννη Δαμασκηνού.
Όταν ο γιος της Ειρήνης, ο Κωνσταντίνος ΣΤ΄ πάτησε τα 20, ζήτησε να βασιλέψει σαν νόμιμος βασιλιάς. Οι στρατιωτικές αποτυχίες της Ειρήνης στους πολέμους εναντίον των Αράβων και των Βουλγάρων προκάλεσαν αγανάκτηση και η βασίλισσα αναγκάστηκε να αποσυρθεί σε ιδιαίτερα ανάκτορα που είχε κτίσει στην Κωνσταντινούπολη. Ο νεαρός Κωνσταντίνος ΣΤ΄ αναλαμβάνει εκείνος μόνος του αυτοκράτορας το 790. Δεν έμοιαζε στον χαρακτήρα με την μητέρα του που ήταν υπέρμετρα φιλόδοξη και αδίστακτη σε ότι επιχειρούσε. Το 792 ο Κωνσταντίνος δέχθηκε πάλι στα ανάκτορα ως συμβασίλισσα την μητέρα του, όμως αυτή άρχισε τις ραδιουργίες. Διάφορα γεγονότα, όπως η διάζευξη του Κωνσταντίνου από την πρώτη σύζυγό του, καθώς και διάφορα άλλα συμβάντα προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια του λαού και του στρατού απέναντι στον Κωνσταντίνο, προς μεγάλη χαρά της ανεκδιήγητης μητέρας του, η οποία με κάθε τρόπο προσπαθούσε να τον παραμερίσει. Πράγματι οργανώνεται συνωμοσία. Ο Κωνσταντίνος συλλαμβάνεται και κλείνεται στα ανάκτορα. Μετά την προσπάθεια κάποιων φίλων του να τον βγάλουν απ’ την φυλακή, ο Κωνσταντίνος τυφλώθηκε μέσα στο δωμάτιο που γεννήθηκε (πόρφυρα) στις 15 Αυγούστου του 797 για να μην μπορέσει ποτέ ν’ ανεβεί στο θρόνο.
Την επόμενη πενταετία (797-802μ.Χ.) η Ειρήνη βασίλευσε μόνη της στην αυτοκρατορία. Το τέλος της υπήρξε περίεργο. Ο βασιλεύς των Φράγκων Καρλομάγνος το 800 σκέφτηκε να ενώσει την Ανατολή (Ρωμανία-Βυζάντιο) με την Δύση (φραγκοκρατούμενη Δυτική Ευρώπη) και να ονομαστεί αυτοκράτορας. Αντί να κάνει πολέμους επεδίωξε την ένωση ζητώντας με πρεσβευτές την Ειρήνη σε γάμο. Το ανούσιο συνοικέσιο με τον βασιλιά της Δύσης Καρλομάγνο το χάλασε η Βυζαντινή αυλή, ο στρατηγός Αέτιος και άλλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, φοβούμενοι την υποταγή του Βυζαντίου στην Δύση.
Την άλλη χρονιά η Ειρήνη βρέθηκε σε μεγάλη αδυναμία. Οι παλατιανοί οργάνωσαν συνωμοσία εναντίον της και κατάφεραν να την απομακρύνουν από το θρόνο. Στις 31 Οκτωβρίου του 802 πολιόρκησαν με στρατιωτική δύναμη την Ειρήνη στα ανάκτορα όπου βρισκόταν άρρωστη και αναγόρευσαν αυτοκράτορα τον Νικηφόρο. Ο νέος αυτοκράτορας αφού κούρεψε την Ειρήνη, την έντυσε καλογερικά, την φόρτωσε στο βασιλικό καράβι και την εξόρισε στη νήσο της Προποντίδας την Πρίγκιπο. Τέσσερις ημέρες αργότερα το καράβι έφτασε στη Μυτιλήνη. Εξόριστη στη Λέσβο η βασίλισσα κατάλαβε την αμαρτωλότητά της. Εδώ πρωτόκλαψε και συνειδητοποίησε τον εγωϊσμό της. Έκλαψε και ταπεινώθηκε. Φορώντας το ράσο προσπάθησε να θαφτεί μέσα του. Τον βασιλικό θησαυρό τον έχτισε Εκκλησίες. Έφτασε στην Θερμή. Καθώς καθότανε είδε όραμα την Παναγία. Την διέταξε να χτίσει μοναστήρι. Το μοναστήρι της Καρυάς. Έχτισε το μοναστήρι που τιμόταν στο Γενέθλιο της Θεοτόκου και το οποίο καταστράφηκε το 1235 από τους πειρατές (στην θέση του ξανακτίστηκε μοναστήρι το 1433 και καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1462 για να ξανακτιστεί το 1964 ως Ι.Μ. του Αγ. Ραφαήλ). Τότε η Ειρήνη φύτεψε ένα κλώνο καρυδιάς για τον αδικοχαμένο γιο της και τον πότιζε με τα δάκρυά της. Τα επόμενα χρόνια η καρυδιά έγινε δέντρο θεόρατο και από μια πηγή βγαίνει αγίασμα μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα χρόνια πολλοί άνθρωποι βρήκαν την υγεία τους. Η αμαρτωλή βασίλισσα με την μετάνοια στο τέλος της ζωής στην Θερμή φέρεται να αγίασε. Εκείνον που πραγματικά μετανοεί και ταπεινώνεται, τον σκεπάζει η Χάρη του Θεού.
Η μετανοηθείσα Ειρήνη λογίζεται να έχει χτίσει καί τον Ναό της Παναγίας Τρουλωτής στους Πύργους Θερμής με χρήματα που μάζεψε ζητιανεύοντας μετά από επιτίμιο που της επέβαλε ο πνευματικός της. Με το κτίσιμο του ναού θέλησε να ξεπλύνει με τα δάκρυα της μετανοίας της το βαρύ αμάρτημα της συνομωσίας για τον σφετερισμό του θρόνου της Βασιλεύουσας, που κατέληξε στην φυλάκιση και τύφλωση του γιου της Κωνσταντίνου ΣΤ΄, αν και κάποιοι βυζαντινοί συγγραφείς διαφωνούν στο θέμα συμμετοχής της Ειρήνης στην τύφλωση του γιού της.
Μετέπειτα, όταν το 1235 καταστράφηκε από τους πειρατές το γυναικείο μοναστήρι των Καρυών, οι μόνοι που έζησαν τους επόμενους αιώνες στα αγιασμένα βουνά της Θερμής ήταν οι ασκητές οι οποίοι ομολογούσαν ότι: «Τούτος ο τόπος… είναι τόπος αγιασμένος, γεμάτος αίματα και πόνους, βάσανα μαρτύρων και αθώων τον έχουν αγιάσει… έζησαν και πέθαναν εδώ πρόσωπα που λογίζονται για σπουδαίοι. Έχουν αγιάσει. Γίνονται εδώ θαύματα και θεραπείες θαυμαστές… Σημεία πολλά. Σημεία και ονείρατα μου ξεκαθάριζαν τη σημασία του τόπου που πατάμε…» (Γέρων Ρουβήμ +1455). Ο Ρουβήμ έβλεπε επανειλημμένα σε οράματα την βασίλισσα Ειρήνη που του υποδείκνυε σημεία τα οποία οδήγησαν στην εύρεση του παλαιού μοναστηριού που η ίδια είχε χτίσει. Σ’ ένα από τα οράματα του Γέροντα φέρεται η Ειρήνη να τον προστάζει: «Αύριο Κυριακή της Ορθοδοξίας, η γιορτή μου. Ειρήνη η Βασίλισσα είμαι… Κίνα να πας στη Θερμή, στην Εκκλησία μου, της Παναγίας Τρουλωτής που λένε με τ’ όνομα. Να δώσεις στον παπά τ’ όνομά μου να μνημονέψει: Ειρήνης της πιστής Βασίλισσας και τελειωθείσης ως μοναχής». Η Ειρήνη εκοιμήθη στις 9 Αυγούστου του 803.
Στρατής Ανδριώτης
Πηγές: α) Άγραφον – Φωτίου Λίτσα, β) Βυζαντινοί αυτοκράτορες – Ηλία Λάσκαρη.
Η Ειρήνη βγήκε μπροστά και έδωσε διαταγή. Ο πρίγκιπας ήταν ο διάδοχος, αλλά αυτή η μητέρα του θα έκανε κουμάντο μέχρι αυτός να γίνει δεκαοχτώ. Οι αρχόντοι κατέβασαν το κεφάλι. Η Ειρήνη ανέβηκε στο θρόνο του βασιλιά. Ο Πατριάρχης της φόρεσε κορώνα στην Αγιά Σοφιά. Εκείνο τον καιρό ο στρατός την Πόλης τα είχε βάλει με την Εκκλησία γιατί κάποιοι δεν θέλανε τις Εικόνες στις Εκκλησίες. Χρόνια πολεμάγανε. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη εργαζόταν τα προηγούμενα χρόνια κρυφά αλλά δραστήρια υπέρ των Εικονολατρών, από αντίδραση προς την πολιτική του πεθερού της Κωνσταντίνου Ε΄ του Κοπρώνυμου, καί κρυφά από τον αυτοκράτορα σύζυγό της, ο οποίος όταν ζούσε αιφνιδιάστηκε όταν βρέθηκαν Εικόνες κάτω από το προσκεφάλι της Ειρήνης και της φέρθηκε με αυστηρότητα για την επιορκία, διακόπτοντας κάθε σχέση μαζί της λίγο πρίν πεθάνει.
Η τρανή βασίλισσα έφτασε στη Λέσβο το Νοέμβριο του 802μ.Χ. Με καράβι βασιλικό και μπαούλα γεμάτα φέρφερα, μόνο που η βασίλισσα ήταν ντυμένη στα καλογερικά. Ένα ράσο κι ένα κουκούλι. Την έλεγαν Ειρήνη. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Καταγόταν από επίσημη οικογένεια της Αθήνας, την οικογένεια των Σαραντάπηχων. Ήταν ωραία, πάρα πολύ έξυπνη, δυναμική, εξαιρετικά φιλόδοξη και κατά άλλους πολυμήχανη. Παντρεύτηκε το 769 τον βασιλιά της Πόλης Λέοντα Δ΄. Στην Αγιά Σοφιά έγινε ο γάμος. Η Ειρήνη έγινε πρωτοβασίλισσα. Στο χρόνο επάνω έκανε και τον πρωτογιό. Τον βγάλανε Κωνσταντίνο. Καλό παιδί, μεγάλωσε παληκαρόπουλο. Ήταν δεν ήταν 10 χρονών και ο βασιλιάς ο πατέρας του Λέοντας αρρώστησε. Σε εφτά ημέρες πέθανε, σε ηλικία 30 ετών. Ήταν Σεπτέμβριος του 780. Το αρχοντολόϊ της Πόλης μαζεύτηκε να δει τι θα κάνει για τον καινούργιο βασιλιά. Το πριγκιπόπουλο ήταν πολύ μικρό για το θρόνο. Επειδή ήταν ανήλικος θα επιτροπευόταν από την μητέρα του Ειρήνη.
Η Ειρήνη ως βασίλισσα θέλησε να επαναφέρει την προσκύνηση των Εικόνων. Κάλεσε τους Δεσποτάδες και τους δομέστιχους, τους δασκάλους κι όλους τους φωτισμένους να βρούνε άκρη. Τον Σεπτέμβριο του 787μ.Χ. συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος. Πρόεδρος στη Σύνοδο κάθισε η Ειρήνη. Τελικά οι Εικόνες ξαναγύρισαν στις Εκκλησίες, βάσει της διδασκαλίας του Ιωάννη Δαμασκηνού.
Όταν ο γιος της Ειρήνης, ο Κωνσταντίνος ΣΤ΄ πάτησε τα 20, ζήτησε να βασιλέψει σαν νόμιμος βασιλιάς. Οι στρατιωτικές αποτυχίες της Ειρήνης στους πολέμους εναντίον των Αράβων και των Βουλγάρων προκάλεσαν αγανάκτηση και η βασίλισσα αναγκάστηκε να αποσυρθεί σε ιδιαίτερα ανάκτορα που είχε κτίσει στην Κωνσταντινούπολη. Ο νεαρός Κωνσταντίνος ΣΤ΄ αναλαμβάνει εκείνος μόνος του αυτοκράτορας το 790. Δεν έμοιαζε στον χαρακτήρα με την μητέρα του που ήταν υπέρμετρα φιλόδοξη και αδίστακτη σε ότι επιχειρούσε. Το 792 ο Κωνσταντίνος δέχθηκε πάλι στα ανάκτορα ως συμβασίλισσα την μητέρα του, όμως αυτή άρχισε τις ραδιουργίες. Διάφορα γεγονότα, όπως η διάζευξη του Κωνσταντίνου από την πρώτη σύζυγό του, καθώς και διάφορα άλλα συμβάντα προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια του λαού και του στρατού απέναντι στον Κωνσταντίνο, προς μεγάλη χαρά της ανεκδιήγητης μητέρας του, η οποία με κάθε τρόπο προσπαθούσε να τον παραμερίσει. Πράγματι οργανώνεται συνωμοσία. Ο Κωνσταντίνος συλλαμβάνεται και κλείνεται στα ανάκτορα. Μετά την προσπάθεια κάποιων φίλων του να τον βγάλουν απ’ την φυλακή, ο Κωνσταντίνος τυφλώθηκε μέσα στο δωμάτιο που γεννήθηκε (πόρφυρα) στις 15 Αυγούστου του 797 για να μην μπορέσει ποτέ ν’ ανεβεί στο θρόνο.
Την επόμενη πενταετία (797-802μ.Χ.) η Ειρήνη βασίλευσε μόνη της στην αυτοκρατορία. Το τέλος της υπήρξε περίεργο. Ο βασιλεύς των Φράγκων Καρλομάγνος το 800 σκέφτηκε να ενώσει την Ανατολή (Ρωμανία-Βυζάντιο) με την Δύση (φραγκοκρατούμενη Δυτική Ευρώπη) και να ονομαστεί αυτοκράτορας. Αντί να κάνει πολέμους επεδίωξε την ένωση ζητώντας με πρεσβευτές την Ειρήνη σε γάμο. Το ανούσιο συνοικέσιο με τον βασιλιά της Δύσης Καρλομάγνο το χάλασε η Βυζαντινή αυλή, ο στρατηγός Αέτιος και άλλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, φοβούμενοι την υποταγή του Βυζαντίου στην Δύση.
Την άλλη χρονιά η Ειρήνη βρέθηκε σε μεγάλη αδυναμία. Οι παλατιανοί οργάνωσαν συνωμοσία εναντίον της και κατάφεραν να την απομακρύνουν από το θρόνο. Στις 31 Οκτωβρίου του 802 πολιόρκησαν με στρατιωτική δύναμη την Ειρήνη στα ανάκτορα όπου βρισκόταν άρρωστη και αναγόρευσαν αυτοκράτορα τον Νικηφόρο. Ο νέος αυτοκράτορας αφού κούρεψε την Ειρήνη, την έντυσε καλογερικά, την φόρτωσε στο βασιλικό καράβι και την εξόρισε στη νήσο της Προποντίδας την Πρίγκιπο. Τέσσερις ημέρες αργότερα το καράβι έφτασε στη Μυτιλήνη. Εξόριστη στη Λέσβο η βασίλισσα κατάλαβε την αμαρτωλότητά της. Εδώ πρωτόκλαψε και συνειδητοποίησε τον εγωϊσμό της. Έκλαψε και ταπεινώθηκε. Φορώντας το ράσο προσπάθησε να θαφτεί μέσα του. Τον βασιλικό θησαυρό τον έχτισε Εκκλησίες. Έφτασε στην Θερμή. Καθώς καθότανε είδε όραμα την Παναγία. Την διέταξε να χτίσει μοναστήρι. Το μοναστήρι της Καρυάς. Έχτισε το μοναστήρι που τιμόταν στο Γενέθλιο της Θεοτόκου και το οποίο καταστράφηκε το 1235 από τους πειρατές (στην θέση του ξανακτίστηκε μοναστήρι το 1433 και καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1462 για να ξανακτιστεί το 1964 ως Ι.Μ. του Αγ. Ραφαήλ). Τότε η Ειρήνη φύτεψε ένα κλώνο καρυδιάς για τον αδικοχαμένο γιο της και τον πότιζε με τα δάκρυά της. Τα επόμενα χρόνια η καρυδιά έγινε δέντρο θεόρατο και από μια πηγή βγαίνει αγίασμα μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα χρόνια πολλοί άνθρωποι βρήκαν την υγεία τους. Η αμαρτωλή βασίλισσα με την μετάνοια στο τέλος της ζωής στην Θερμή φέρεται να αγίασε. Εκείνον που πραγματικά μετανοεί και ταπεινώνεται, τον σκεπάζει η Χάρη του Θεού.
Η μετανοηθείσα Ειρήνη λογίζεται να έχει χτίσει καί τον Ναό της Παναγίας Τρουλωτής στους Πύργους Θερμής με χρήματα που μάζεψε ζητιανεύοντας μετά από επιτίμιο που της επέβαλε ο πνευματικός της. Με το κτίσιμο του ναού θέλησε να ξεπλύνει με τα δάκρυα της μετανοίας της το βαρύ αμάρτημα της συνομωσίας για τον σφετερισμό του θρόνου της Βασιλεύουσας, που κατέληξε στην φυλάκιση και τύφλωση του γιου της Κωνσταντίνου ΣΤ΄, αν και κάποιοι βυζαντινοί συγγραφείς διαφωνούν στο θέμα συμμετοχής της Ειρήνης στην τύφλωση του γιού της.
Μετέπειτα, όταν το 1235 καταστράφηκε από τους πειρατές το γυναικείο μοναστήρι των Καρυών, οι μόνοι που έζησαν τους επόμενους αιώνες στα αγιασμένα βουνά της Θερμής ήταν οι ασκητές οι οποίοι ομολογούσαν ότι: «Τούτος ο τόπος… είναι τόπος αγιασμένος, γεμάτος αίματα και πόνους, βάσανα μαρτύρων και αθώων τον έχουν αγιάσει… έζησαν και πέθαναν εδώ πρόσωπα που λογίζονται για σπουδαίοι. Έχουν αγιάσει. Γίνονται εδώ θαύματα και θεραπείες θαυμαστές… Σημεία πολλά. Σημεία και ονείρατα μου ξεκαθάριζαν τη σημασία του τόπου που πατάμε…» (Γέρων Ρουβήμ +1455). Ο Ρουβήμ έβλεπε επανειλημμένα σε οράματα την βασίλισσα Ειρήνη που του υποδείκνυε σημεία τα οποία οδήγησαν στην εύρεση του παλαιού μοναστηριού που η ίδια είχε χτίσει. Σ’ ένα από τα οράματα του Γέροντα φέρεται η Ειρήνη να τον προστάζει: «Αύριο Κυριακή της Ορθοδοξίας, η γιορτή μου. Ειρήνη η Βασίλισσα είμαι… Κίνα να πας στη Θερμή, στην Εκκλησία μου, της Παναγίας Τρουλωτής που λένε με τ’ όνομα. Να δώσεις στον παπά τ’ όνομά μου να μνημονέψει: Ειρήνης της πιστής Βασίλισσας και τελειωθείσης ως μοναχής». Η Ειρήνη εκοιμήθη στις 9 Αυγούστου του 803.
Στρατής Ανδριώτης
Πηγές: α) Άγραφον – Φωτίου Λίτσα, β) Βυζαντινοί αυτοκράτορες – Ηλία Λάσκαρη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου