Άγρια χόρτα του βουνού

Πύργοι Θερμής – ΛΕΣΒΟΣ

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες που αποκομίζει κάθε άνθρωπος, που περιηγείται στα χωράφια και στα βουνά της περιοχής μας, είναι η επαφή του με τα άγρια χόρτα που φυτρώνουν κατά τους χειμερινούς μήνες σε πολλούς διαλεχτούς τόπους. Τα πράσινα φυλλώδη φυτά που συναντώνται σε διάφορες ποικιλίες, και μαζεύονται από την μάνα γη, αποτελούν ωφέλιμη τροφή για τους ανθρώπους, και δη των Ελλήνων...
 Οι φανατικοί λάτρες του βγαλσίματος των χόρτων, μέσα στις ομορφιές της φύσης, με την χαρακτηριστική αγωνιώδη έκφραση της αναζήτησης, τα αργά βήματα, τα ακούραστα σκυφτά σώματα, την έντονη παρατηρητικότητα και την επίμονη προσήλωσή τους για να ξεδιαλύνουν ανάμεσα στα υπόλοιπα χόρτα τα βρώσιμα, με τον μοναδικό, απαράλλακτο και ανεξέλικτο από την αρχαιότητα τρόπο περισυλλογής, δηλαδή με το μαχαίρι βγάζοντάς τα ένα–ένα από την ρίζα. Διακρίνοντας κάθε έμπειρο μάτι τα κατάλληλα για τη διατροφή χόρτα που φυτρώνουν καί απαρτίζουν την πλούσια βλάστηση των πολλών φυτών της γης και των άλλων ειδών χορταρικών που ντύνουν τον φλοιό της. Τα χόρτα αυτά μαζεύονται από γνώστες του είδους, χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερες ικανότητες ή γνώσεις καί διακρίνονται μέσα από μια διαδικασία αναγνώρισης που τα μυστικά τους τα διδάσκει από γενιά σε γενιά η μακροχρόνια εμπειρία των παλαιοτέρων και που ανάγονται στους προϊστορικούς χρόνους αφού πληρούσαν τις διατροφικές ανάγκες για την επιβίωση των πρώτων ανθρώπων.

Σε περιόδους που η χώρα μας και η περιοχή μας ταλανίστηκαν από σκληρές δοκιμασίες καθώς η πείνα θέριζε ανθρώπινες ζωές, τα χόρτα στα βουνά ήταν η απεγνωσμένη λύση για την διατροφή τους, σώζοντας πολύ κόσμο που διατηρήθηκε στη ζωή από «ευλογίες» όπως των χόρτων. Η αγάπη, η προτίμηση και η σημασία που και σήμερα δίνουν κυρίως οι Έλληνες χωρικοί για τα χόρτα είναι πολλή μεγάλη. Ακόμα και στη εποχή μας, με την θεωρούμενη ευμάρεια, τα χόρτα είναι ένα ιδιαιτέρως υγιεινό είδος διατροφής, συνοδευτικό πολλών φαγητών που δεν απολείπει από κανένα τραπέζι. Εντύπωση προκαλεί, η επιστημονικά αποδεδειγμένη χρησιμότητα και ωφελιμότητα των χόρτων για τον ανθρώπινο οργανισμό, που σε πολλές περιπτώσεις προτείνεται και ως λόγος μακροζωΐας. Στην Ελλάδα, τα παλαιότερα χρόνια, τα χόρτα θεωρούνταν υποδεέστερη τροφή, πιθανότατα λόγω του ότι καταναλώνονταν σε αφθονία από τους φτωχούς ανθρώπους. Ύστερα όμως από μια περίοδο υποτίμησης της διατροφικής αξίας τους από τους Νεοέλληνες, έρχονται ξανά σήμερα στο προσκήνιο μετά από εμπεριστατωμένες έρευνες προηγούμενων δεκαετιών που έδειξαν ότι η καλή υγεία των μεσογειακών λαών οφείλεται στην κατανάλωση και των άγριων χόρτων. Καθώς συμπεραίνουν οι επιστήμονες, τα άγρια χόρτα είναι πλούσια σε βιταμίνες C, και σε συστατικά που ωφελούν στην αντιοξειδωτική ικανότητα του οργανισμού και είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα και σε α-λινολενικό οξύ.

Τα χόρτα ξεχωρίζουν από τις διάφορες παραλλαγές των φύλλων τους. Γνωστότερο είδος είναι τα ραδίκια που συναντώνται σε διάφορες ποικιλίες, όπως π.χ. τα κοκκινοράδικα και είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα χόρτα που βρίσκουμε στις περισσότερες περιοχές μας. Τα άγρια ραδίκια έχουν στενά φύλλα και βγάζουν μια πικρή γεύση, είναι πλούσια σε βιταμίνες Β1, Β2 και καροτενοειδή καθώς και σε ανόργανα στοιχεία όπως Κ, Νa, P και Μg. Τα χόρτα αυτά είναι γνωστά από τους αρχαίους χρόνους (4000 π.Χ.) και οι λαϊκοί θεραπευτές τα χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία ασθενειών του ήπατος και της χολής. Πολύ γνωστά χόρτα είναι οι ζόχοι. Τους συναντάμε σχεδόν παντού, σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους και αποτελούν εξαίρετο ορεκτικό. Είναι πλούσιοι σε ασβέστιο και σίδηρο και περιέχουν βιταμίνη C, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη και νιασίνη. Ο χυμός τους χρησιμοποιείται σε ασθένειες του ήπατος και του υπογαστρίου. Από τα άφθονα χόρτα που φυτρώνουν στην περιοχή μας είναι οι κουκουβάγιες, οι βζούσες ή λουλουδιές με τις πολλές ρίζες και τα μικρά λουλουδάκια, η ψακουλουδιά που είναι και γιατρικό, η καφκαλίθρα, η μοσχοπαπαδιά, τα περδικοπατήματα που μοιάζουν σαν το πόδι της πέρδικας. Επίσης, το μπουρανί, τα λάπατα, η ξυνίθρα και η κοκκινάδα γίνονται όλα μαζί ένα υπέροχο φαγητό. Άλλα εξαίρετα χόρτα των βουνών μας είναι οι αντώνηδες, τα πουρίχια, η μελόχα, τα πεντάνευρα, οι γλυκερήθρες, τα δύο ειδών κόλλες, οι βοδόγλωσες, τα σέφκλα, τα βλίτα, οι μαστιχιές, το αγριοανηθράκι, οι συταρίθρες, τα αγγινάρια, τα μόπλευρα, οι γρούβες, οι λαψάνες, οι παπαρούνες, η χλιμίτζα που χρησιμοποιείται και ως σαλατικό.

Είναι αδιανόητο να γίνει φαγοποσία ή έστω ένα απλό τραπέζωμα, ιδίως τον χειμώνα και να μην πλαισιώνονται τα εδέσματα από χόρτα του βουνού. Οι παντός είδους μεζέδες συνοδεύονται πάντοτε από τις εξαίσιες γεύσεις των όχι πολύ βρασμένων χόρτων ώστε να μην χάσουν τις βιταμίνες τους και που η εκπληκτική γεύση του ζουμιού τους είναι ονειρώδης όπως ένας καλός οίνος που «ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου»!

Στρατής Ανδριώτης